İLKYARDIM Ders Notları
“Ani olarak meydana gelen önceden tahmin
edilemeyen,önlenmesi çoğunlukla mümkün olan,ölüm yaralanma ve
maddi hasarla sonuçlanan olay”lara KAZA
denir.
Kazalara en çok insanlar, trafik kazalarına da en çok sürücüler
sebep olur.Kasıt unsuru olmaksızın insanları ve çevreyi olumsuz
etkileyen doğa olaylarına FELAKET
denir. Trafik kazalarına sebep olan sürücülerin kaza
yapmalarındaki en önemli sebep KURALLARA uymamasıdır. Şehir
içindeki kazalardan en çok etkilenenler “
YAŞLILAR ve ÇOCUKLAR” dır.
İLK YARDIM
Ani olarak hastalan veya kazaya uğrayan kimseye
tıbbı tedavisi yapılıncaya kadar çevre imkanlarından da
yararlanılarak yapılan ilk müdahaleye denir.
Buradaki amaç hayat kurtarmaktır.
Kaza yerinde ilk yapılacak önlem trafik güvenliği
önlemi almaktır.
Daha sonra :öncelikle KANAMAYI DURDURMAK, daha sonra da solunumu
durmuş olanlara yardım edilir.
Trafik kazasında diğer sürücüler her durumda kazazedeye yardım
etmek zorundadır. Yardım etmeyenlere para ve puan cezası
verilir.
İNSAN VÜCUDU YAPISI
Vücumuzun en küçük canlı birimi HÜCRE’dir. Hücrenin beslenmesine
zar yardımcı olur. Hücreler birleşerek dokuları, dokular
birleşerek ORGAN’ları meydana getirir.
Organlarda birleşerek SİSTEM’leri meydana getirir.
Dolaşım sistemi tüm vücutta faaliyet gösterir. Kalp, dolaşım
sisteminin bir parçasıdır ve kanın tüm vücutta dolaşımını
sağlar. Akciğer- gırtlak solunum sistemindedir.
Mide-bağırsak karın bölgesinde ve sindirim sisteminin bir
parçasıdır.
Omurga boşluğunda sinir sisteminin bir bölümü faaliyet gösterir.
İLKYARDIM ÇANTASI
İlk yardım çantası motorlu bisiklet,motosiklet ve iş
makinası dışındaki tüm motorlu araçlarda bulundurulur.
İlkyardım çantası sürücülerin kolay erişebileceği yerde ve
taşınan yolcu sayısına göre malzeme miktarı ayarlanır
İlk yardım çantasında tentürdiyot çıkartılmıştır.
İlk yardım çantasında: TS.4019 a göre Hava yolu hortumu (AIRWAY)
ve Üçgen sargı bezi bulunur.
SUNİ SOLUNUM
Solunum durunca ilk etkilenen organ beyindir.4-6 dakika öncesine
kadar solunumu duranlara suni solunum yapılır.yapılmazsa ölüm
meydana gelir.En etkili suni solunum ağızdan ağıza
yapılandır.İstirahat halindeki yetişkin insanlarda solunum
sayısı 15-20 dir.
Suni solunum solunumu durmuş olanlara sırt üstü yatırılarak
yapılır. Çene göğüsten uzaklaştırılır, soluk yolu açılır.
Yetişkinlere dakikada 15-20 kez suni solunum
yaptırılmalıdır.Suni solunumda göğüs hareketleri izlenir.
Bebeklerde suni solunum ağız ve burundan az hava sık aralıklarla
yapılır.
Suni solunum hasta kendi kendine soluyuncaya kadar devam edilir
ve yan yatış pozisyonu verilir.
Beslenme esnasında soluk yoluna yabancı madde kaçan hastaların
sırt kısmının ortasına vurularak açılması sağlanır.
Bebeklerde ise baş aşağı gelecek şekilde ayaklardan tutularak
sırtına vurulur,soluk yolu açılır.
Solunum yolu ile zehirlenenlere de suni solunum
yaptırılır.solunum zorluğu çeken hastalar yan yatırılır, dil
kontrol edilir, baş geriye çekilir.
Holger-Nielsen metodu sırttan bastırma-dirseklerden kaldırma
metodunda hasta yüzü koyun yatırılır.Bu yöntem göğüs ve omurga
yaralılarda kullanılmaz. İlk yardımcı hastanın baş kısmı
tarafında durarak uygulama yapar.
Silvester Yöntemi : (Göğüsten bastırma.) Hasta sırtüstü
yatırılır.İlk yardımcı hastanın baş tarafına diz çöker,hastanın
dirseklerinden tutularak yukarıya ve kendine çekerek suni
solunum yaptırır.
Bu metotlar ağız ve burun kanamalı hastalara kullanılır.
KANAMALAR
En tehlikeli kanama atardamar kanamasıdır.Vücut ağırlığının
1/13 ini kan oluşturur.
Kanın %20 kaybedildiğin de hayati tehlike başlar. Atardamar
kanamasında kan fışkırır konumda ve açık kırmızı renktedir.
Toplardamar kanaması ise koyu kırmızı ve sızıntı şeklinde olur.
Kanayan yere parmakla basınç uygulanır.
Kendiliğinden meydana gelen burun kanamasında yüz ve ense soğuk
su ile yıkanır ve oturuş pozisyonu verilir.
Baş derisi yaralanmalarında şakak kemiği üzerine basınç yapılır.
Omuz bölgesinde ise basınç uygulanacak bölge köprücük kemiği
arka iç kısmıdır.
El ve koldaki kanamalarda basınç yapılacak bölge koltuk altıdır.
Ayak ve bacaktaki kanamalarda ise kasık iç kısmına basınç
yapılır.
Kanayan yer basınçlı sargı bezi ile sıkıştırılır ve kalp
seviyesinden yukarıda tutulur.
TURNİKE (Sıkma bağı ) ile uygulama
kanayan damarın turnike malzemesi ile sıkılmasıdır.
El veya koldaki büyük bir kanamada turnike uygulanacak bölge
dirsekle omuz arası,
Bacaktaki kanamada ise turnike uygulanacak bölge diz ile kalça
arasıdır. Bu uygulama 20 dakika aralıkla 5-10 saniye gevşetilir.
Turnike malzemesi 5-6 cm. enindeki elastik bandaj malzemelerdir.
Kravatta geçici turnike malzemesi olarak kullanılır.
ŞOK ve BAYILMALAR
Aşırı kanama ŞOK’a neden olur.Şoka giren hastada nabız
zayıflar,organ ve dokulara kan gitmediği için hayati faaliyetler
azalır.
Şoka giren hastada kanama durdurularak, sırt üstü yatırılıp kafa
yana çekilir, ayaklar biraz yukarı kaldırılarak beyne kan
gitmesi sağlanır ve üstü örtülerek sıcak tutulur.
BAYILMA Geçici olarak insanın
kendinden geçmesidir, ve bilinç kaybı olur.
Bayılan kişinin dikkatle duyu organları uyarılır. Bayılmada da
hasta şok pozisyonuna alınır, kendine gelince yeterince
dinlenmesi sağlanır.
KALP MASAJI
Yetişkin insanlarda kalp atım sayısı 60-80 arası olup bebeklerde
bu sayı daha fazladır.
Kalp kanın tüm vücutta dolaşmasını sağlar, kalp durmasının en
önemli belirtisi göz bebeklerinin büyümesidir.Kalp durduğunda
nabız hissedilmez,nabız en kolay boyundan hissedilir.
Kalp durduktan en geç 3-5 dak.sonra kalp masajı yapılmalıdır.
Kalp masajı yapılacak hasta sırt üstü sert bir zemine
yatırılarak, göğüs kemiğinin alt uç 1/3 lük kısmına göğüs kemiği
5-7 cm. kadar esnetecek şekilde ve dakikada 60-80 kez
tekrarlanır. Bebeklerde ise dak.100 kez denenir.
Bu işleme en fazla 5 dak.devam edilir.Kalbi çalışan bir hastaya
kesinlikle kalp masajı yapılmaz.
İki ilk yardımcının bulunduğu ortamda kalp masajı ve Suni
solunum beraber yapılacaksa 5 kalp masajı-1 suni solunum ama tek
ilk yardımcı bu işlemi yapacaksa : 15 kalp masajı-2 suni solunum
olacak şekilde ilk yardım yapılır.
Elektrik çarpmalarında ise kazazede elektrik devresinden
kurtarıldıktan sonra kalp masajı yapılacak bölgeye yumrukla bir
defa vurularak kalp uyarılır.
YARALANMALAR
BAŞ yaralanmalarında hastada bulantı ve kusma görülebilir.
Göz bebeklerinde büyüklük fark vardır.Kanayan yer aşağı gelecek
şekilde baş soğuk ama vücut sıcak tutulur. Soluk yolu açılarak
en az 6 saat doktor gözetiminde tutulması gerekir.
GÖĞÜS yaralanmalarında, akciğerlerin hava almaması için elle
veya ıslak bezle kapatılır. Yabancı cisim varsa
çıkartılmaz.Hasta oturuş veya yarı oturuş pozisyonunda sevk
edilir.
KARIN yaralanmalarında bu bölgede iç kanamadan dolayı sertlik
görülür, hastaya sulu gıda verilmez, buz tatbik edilir. Hastaya
verilecek pozisyon : yara yukarıdan aşağıya göre ise ayaklar
birleştirilip sevk edilir.
Yara Enine göre ise diz bükülerek sevk edilir. Dışarı çıkan
organ varsa yerine yerleştirilir.
OMURGA yaralanması veya kırıklarında hastada yara bölgesinin
alt kısımlarında duyu kaybı vardır.Hastaya sırt üstü düz yatış
pozisyonu verilir.Dikkatli taşınmaz ise hasta felç olabilir.
Trafik kazalarında en çok sert ve künt cisimlerin batması ile
meydana gelen ezik ve kesik yaralar görülür.
Temiz sargı bezi ile yara dış etkenlerden korunur. Yara kalp
seviyesinden yukarıda kesik kısımlar birbirine yaklaştırılarak
yabancı madde batmışsa çıkartılmadan sevk edilir.
Araç çalışıyorsa yangın çıkmaması için hemen stop edilir.
YANIKLAR İlk yardıma ihtiyaç olamayan tek yanık güneş yanığıdır.
En ağır yanık 3,derece yanıklardır.
Yanıklara buz tatbik edilir kesinlikle su toplanması (Bül)
patlatılmaz. Islak bezle soğutulur.
Yanıklarda tehlike sınırı %20 dir. Kimyasal madde yanıklarında
yara yeri bol su ile yıkanır.
Yangın söndürme tüpü sürücünün hemen yanında ve (A1-,A2, F)
sınıfı sürücü belgesi ile kullanılan araçların dışındaki tüm
motorlu araçlarda bulun durulmak zorundadır.
Yangın durumunda kaput açılmadan motorun önünden ve altından
sıkılarak kullanılır
DOKU ve ORGAN BAĞIŞI :
Ülkemizde
kan’dan sonra en çok bağışlanan organ böbrektir.Doku ve organ
bağışı hem dinen hem hukuken uygundur.
KIRIKLAR
Herhangi bir nedenle kemik dokusunun bozulmasına kırk denir.
Kırıklar ATEL malzemeleri ile sabitleştirilir.
Atel ile sabitleştirilmeyen kırklar iç kanamaya veya felçlere
neden olabilir.
Atel ; kol ve bacak kırıklarında uygulanır.
Köprücük kemiği kırıklarında omuz üçgen sargı bezi ile göğüse
bağlanıp oturuş pozisyonunda sevk edilir.
Ön kol kemiği kırıklarında atel tahtası,üçgen sargı bezi ile
sabitlenen kol vücuda 90 derece olacak şekilde asılır.
Aynı görevi ceket veya gömlek eteği kol üzerinden kıvrılarak
kırık kol asılır.oturuş pozisyonunda sevk edilir.
Bacak kırıklarında kırık diz ile kalça arasında ise atel boyu
topuk ile koltuk altına kadar-
Diz ile topuk arasında ise atel topuk ile kalça arasına kadar
olmalıdır.
Atel malzemesi olmadığında iki bacak arasına yumuşak malzeme
konularak birbirine bağlanır.
Hasta yatar konumda sevk edilir.Kaburga kırıklarında oturuş-yarı
oturuş pozisyonunda taşınır.
BURKULMALAR
Burkulma hareketli eklem bağlarının zedelenmesidir.
Burkulan bölge kalp seviyesinden yukarı ve 12 saat soğuk daha
sonra sıcak tutulur.
ÇIKIKLAR
Çıkıklar hareketli eklem yüzeylerinin birbirinden
ayrılmasıdır.Çıkık bölge soğuk ve hareketsizliği sağlanarak ve
vücut sıcak tutulması için üzerine bir örtü kapatılarak doktora
sevk edilir.
HABERLEŞME: Hızır acil servis
telefonu :112 dir.Kaza olduğu bildirilirken : Yaralıların
ölmesini önleyecek tedbirler alındıktan sonra yaralı sayısı ve
durumu,kısa öz anlaşılır şekilde bildirilir.
YARALILARIN TAŞINMASI
Kaza yerinden ilk taşınacaklar: Şoka girmekte olanlar, solunum
zorluğu çekenler,kanaması olanlar,göğüs yarası olanlar, geniş
yanıkları olanlar (%20-40), Açık karı yaralı olanlar, gaz
zehirlenmeli,ezik ve kırıklı olanlar.
İkinci derecede taşınacaklar : Turnike uygulananlar, iç
kanamalılar, Donanlar, Bilinci yerinde olmayanlar.
Üçüncü derecede taşınacaklar :Omurga kırığı veya omurilik
yaralanması, %40 dan fazla yanıklı olanlar,ağır
Beyin yarası olanlar, çok fazla kırığı olanlar, çok fazla
kanaması olanlar.
Dördüncü derecede taşınacaklar:Basit yarası olanlar, küçük
yanıklı olanlar, Burkulma ve çıkığı olanlar ve Ölüler.
YAN YATIŞ : Zor solunum yapanlar,
kusanlar, zehirlenenler, beyin kanaması olup, kulağından kan
gelenler
OTURUŞ : Baş yaralanması,
köprücük-kol ön kol kırıkları olanlar.
OTURUŞ-YARI OTURUŞ :
Kaburga
kırıkları, göğüs yaralanması olanlar,
SIRT ÜSTÜ : Bacak kemiği kırıklı,
omurga kırıklarında
ŞOK POZİSYONU :
Şoka girenler ve
bayılanlar.
Araçta yangın çıkmışsa yaralı araçtan bir kişi ile çıkartılmak
zorundadır.
Normal şartlarda yaralı araçtan üç kişi ile çıkartılmalıdır.
Yaralılar araçtan çıkartılırken omurga ekseni düzgünlüğüne
dikkat etmek zorundadır.
Boyun yaralanmasında mutlaka boyunluk ( KASK) veya boyun kalın
malzeme ile sarılarak sabitlenir.
Yaralıların taşınmasında en çok tercih edilmesi gerekli durum
SEDYE ile taşıma olmalıdır.
Sedye ile taşımada hastanın AYAK tarafı hep önde olacak şekilde
taşınır.
Merdivenden indirirken ve çıkartırken baş yukarıda olmalıdır.
ZEHİRLENMELER
Egzost gazı, karbon monoksit zehirlenmesi ile kapalı bir mekanda
veya garajda uzun süre egzost gazın solunması ile meydana
gelir.Bu hastalar açık havaya çıkarılarak gerekiyorsa suni
solunum yaptırılır.
İlaçla zehirlenenler hemen kusturulur. Asit-baz
zehirlenmelerinde bol su içirilir.
Yoğurt zehirlenmede yararsızdır
Kusturmada en etkili yöntem parmakla dilin arka kısmını
uyarmaktır.
Yılan akrep sokmasında, sokulan yer kalp seviyesinden aşağıda
tutulmalıdır.
Arı sokmasında bölgeye amonyak sürülür.
GÜNEŞ ÇARPMASI
Vücut sıcaklığının artmasından dolayı vücut sıcaklığı düşürülür,en çok etkilenen organ beyindir. Sıcak çarpmasında aşırı terleme ve tuz kaybı olduğundan tuzlu ayran verilir.
DONMALAR
Donmaya maruz kalan kişilerde uyku hali
görüleceğinde uyuması engellenerek vücut sıcaklığı yavaş yavaş
yükseltilir, şekerli içecekler verilir.Hiçbir şekilde sert ve
hızlı masaj yapılmaz, alkol içirilmez
Gözlükle veya lensle araç kullanan sürücüler araç kullanırken
bunları takmak zorundadır.
İşitme cihazı ile araç kullanacaklara B sınıfı özel ve F sınıfı
sürücü belgesi verilir.
Tek eli olmayanlara H sınıfı dahil hiçbir sürücü belgesi
verilmez.
Ortopedik özürlü adaylar ancak H sınıfı belge alabilir.
Ticari ve resmi araç sürücüleri alkollü araç kullanamazlar.
Özel araç sürücüler için ölçü %50 promildir.
Alkol ve uyuşturucu bağımlılığı ileri derecede olanlara sürücü
belgesi verilmez.
Emniyet kemeri şehir içinde ve dışında takılması zorunludur.
Motosiklet kullananlar koruyucu başlık ve gözlük kullanmak
zorundadır
Sürücülükte ruhi denge çok önemli olup, araç kullanırken
kurallara uymak,saygılı olmak,paylaşmayı bilmek tüm trafikte
olanlara sağlıklı ve rahat ulaşım sağlayacaktır.